Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam – Vùng TPHCM: Hợp lực để phát triển

LTS: Kiến trúc sư Hoàng Minh Trí, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM (nguyên Viện trưởng Viện Quy hoạch xây dựng TPHCM) là một trong những chuyên gia tham gia xây dựng quy hoạch Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam – Vùng TPHCM. Bắt đầu từ dự án xây dựng đường nối khu vực Tân Vạn (quận 9 – TPHCM) với đô thị mới Nhơn Trạch (Đồng Nai) đang được Bộ Giao thông Vận tải, UBND TPHCM và Đồng Nai tích cực triển khai, kiến trúc sư Hoàng Minh Trí đã có cuộc trao đổi với phóng viên.

Ông Trí cho biết: Mặc dù về mặt hành chính, đô thị mới Nhơn Trạch không thuộc TPHCM nhưng theo quy hoạch xây dựng Vùng TPHCM được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt năm 2008, Nhơn Trạch là một trong những đô thị vệ tinh của TPHCM.  

Thiếu nhạc trưởng 

Việc xây dựng tuyến đường kết nối từ khu vực Tân Vạn, vùng đất phía Đông Bắc của TPHCM, với Nhơn Trạch có ý nghĩa rất lớn đối với sự phát triển của cả TPHCM và Nhơn Trạch. Vùng phía Đông Bắc của TPHCM bao gồm các quận 9 và Thủ Đức hiện được TPHCM quy hoạch làm nơi phát triển khu đô thị khoa học với khu công nghệ cao và khu Đại học Quốc gia TPHCM. Trong khi đó, theo quy hoạch xây dựng Vùng TPHCM, Nhơn Trạch được quy hoạch làm nơi đầu tư, xây dựng các khu công nghiệp, trung tâm sản xuất hàng hóa. 

• Ảnh bên: Khu vực Bà Rịa – Vũng Tàu và TPHCM cần có sự gắn kết để phát triển (Ảnh: Cao Minh) 

Như vậy, những nghiên cứu mang tính khoa học ứng dụng của khu công nghệ cao và Đại học Quốc gia TPHCM sẽ có cơ hội được triển khai thực tế ở Nhơn Trạch, một khi hai địa phương này được kết nối bằng tuyến đường giao thông thuận lợi. Các sinh viên theo học tại Đại học Quốc gia TPHCM cũng sẽ có cơ hội tìm việc làm ở Nhơn Trạch, thay cho việc đổ dồn vào khu nội đô TPHCM, làm gia tăng sức ép về hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội cho TPHCM vốn đã quá tải. Ngược lại, khi đô thị mới Nhơn Trạch có nhiều người đến sinh sống và làm việc, sẽ không còn tình trạng vắng vẻ như hiện nay nữa. Việc lãng phí đất đai và chi phí xây dựng các khu đô thị mới ở đây sẽ từng bước được giải quyết. 

Chỉ với một con đường gắn kết hai đô thị theo như quy hoạch xây dựng Vùng TPHCM đang được chuẩn bị triển khai đã thấy được rất nhiều ích lợi trong việc liên kết vùng… Vậy tại sao quy hoạch xây dựng Vùng TPHCM đã được phê duyệt cách nay 5 năm nhưng ngoài những kết nối đã có từ lâu, những kết nối mang tính đột phá như việc xây dựng đường nối Tân Vạn – Nhơn Trạch không nhiều, thưa ông?

KTS Hoàng Minh Trí (ảnh bên): – Trong hội nghị giao ban gần đây nhất do Bộ Xây dựng tổ chức, tất cả 8 tỉnh, thành phố trong Vùng TPHCM đã thống nhất đánh giá nguyên nhân lớn nhất của tình trạng này là… thiếu một nhạc trưởng. Tất cả 8 tỉnh, thành phố đã đồng lòng kiến nghị phải thành lập Ban Chỉ đạo thực hiện quy hoạch xây dựng Vùng TPHCM do một phó thủ tướng làm trưởng ban để điều phối công tác đầu tư phát triển chung của cả vùng đô thị này. Hiện nay, do thiếu sự chỉ đạo thống nhất, các địa phương trong vùng vẫn chủ yếu tự lo cho… chính mình. Nguồn lực của các địa phương vốn đã khó khăn do ảnh hưởng của khủng hoảng kinh tế, nay lại bị phân tán cho các nhu cầu cấp thiết trước mắt của chính mình nên càng bị dàn mỏng. Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam – Vùng đô thị TPHCM mặc dù là vùng kinh tế đóng góp vào GDP lớn nhất của cả nước nhưng thời gian qua hầu như chưa tạo được “quả đấm thép” nào lớn, đủ sức cạnh tranh với các nước trong khu vực cũng có nguyên nhân từ thực tế này. Đã vậy, đây đó lại đang xuất hiện tình trạng cục bộ địa phương, mạnh địa phương nào lo địa phương nấy…

Ví dụ, mặc cho TPHCM nóng ruột và đã phải chi hàng trăm tỷ đồng để xử lý tình trạng ô nhiễm của kênh Ba Bò (quận Thủ Đức) nhưng các khu công nghiệp thuộc tỉnh Bình Dương – nơi xả nước thải xuống kênh Ba Bò vẫn vô tư hoạt động. Tỉnh Bình Dương có xử phạt những doanh nghiệp cố tình xả nước thải chưa qua xử lý xuống hệ thống kênh, rạch đổ nước về kênh Ba Bò của TPHCM nhưng tình trạng ô nhiễm của kênh Ba Bò vẫn chưa được cải thiện triệt để… Hay như việc phát triển hệ thống cảng biển ở khu vực Bà Rịa – Vũng Tàu và TPHCM vẫn chưa có sự gắn kết. 

Gạt bỏ cục bộ địa phương 

Kiến nghị của 8 tỉnh, thành phố trong Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam – Vùng đô thị TPHCM đã có phản hồi chưa, thưa ông? 

– Chưa. Nhiều chuyên gia về đô thị và cả các chuyên gia về kinh tế cũng ngạc nhiên về vấn đề này. Khu Tây Nam bộ có Ban Chỉ đạo Khu Tây Nam bộ do Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh làm Trưởng ban; khu vực Tây nguyên có Ban Chỉ đạo do Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an Trần Đại Quang làm Trưởng ban; khu Tây Bắc có Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc làm Trưởng ban chỉ đạo… Trong khi đó, Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam – vùng kinh tế đầu tàu của cả nước lại chưa có ban chỉ đạo do một vị lãnh đạo Chính phủ đứng đầu. Thành lập một ban chỉ đạo như Ban Chỉ đạo lưu vực sông Đồng Nai, lãnh đạo các địa phương trong lưu vực thay phiên nhau làm trưởng ban, hoạt động cũng khó đạt hiệu quả vì hiệu quả chỉ đạo không cao.

Ở góc độ một chuyên gia về quy hoạch, theo ông nên bắt đầu thực hiện quy hoạch xây dựng Vùng TPHCM từ đâu trong bối cảnh hiện nay, để Vùng đô thị TPHCM thực sự trở thành Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, là đầu tàu kinh tế của cả nước?

– Ngoài yêu cầu về một nhạc trưởng, tôi cho rằng cần bắt đầu từ những đột phá về hạ tầng kỹ thuật, đặc biệt là hệ thống đường giao thông kết nối các khu vực trọng điểm trong khu vực. Có thể là chỉnh trang, cải tạo, mở rộng, nâng cấp các tuyến đường cũ đã bị quá tải hoặc xây dựng các tuyến đường mới. Từ giao thông, sẽ hình thành các hành lang kinh tế, giúp khu vực phân bố lại lực lượng lao động, dân cư và chuyển dịch cơ cấu kinh tế, thay đổi mô hình tăng trưởng theo chương trình, kế hoạch của vùng. Việc đầu tư, phát triển đô thị và các hoạt động kinh tế khác phải được cân nhắc kỹ trên cơ sở lợi ích của cả vùng và phải coi đây là một trong những tiêu chuẩn ưu tiên hàng đầu.

Trước mắt, TPHCM và các địa phương trong vùng phải chủ động ngồi lại với nhau bàn kế hoạch liên kết cùng phát triển. Trung ương nên xem xét, đánh giá hoạt động hiệu quả của cả vùng, cùng với việc đánh giá chỉ tiêu phát triển của từng địa phương để phát huy thế mạnh của từng tỉnh, thành phố trong liên kết phát triển vùng bền vững. Nhất định phải gạt bỏ được tính cục bộ địa phương trong đầu tư phát triển thì Vùng đô thị TPHCM mới thực sự phát huy được thế mạnh của mình. Trong bối cảnh kinh tế thế giới khủng khoảng, nền kinh tế trong nước còn gặp nhiều khó khăn thì càng cần hợp lực hơn nữa để cùng phát triển. 

Nguyễn Khoa (thực hiện)