Tường sơn trắng, ngói vàng, cùng mảng xanh của sân vườn cheo leo nơi vách núi… là những chi tiết tiêu biểu quen gặp trong ngôi nhà truyền thống (Carmen Granadino) ở phố cổ Albayzín, thành phố Granada, Tây Ban Nha. Nhìn từ đỉnh đồi nơi lâu đài Alhambra tọa lạc phía đối diện, phố cổ Albayzín án ngữ lên đường chân trời một vẻ đẹp ngoạn mục, kiêu hãnh trong nắng gió vùng Andalusia. Hãy khám phá vẻ đẹp một ngôi nhà truyền thống trong khu phố cổ Albayzín – quần thể kiến trúc nhà ở được tổ chức UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới từ 1984.
Hồ bơi ngoài trời của căn hộ trên đỉnh đồi là một thứ xa xỉ nơi kiến trúc phố cổ Albayzín
Kiến trúc lừng danh nhất Granada, hẳn là quần thể cung điện Alhambra. Nhưng nếu đứng từ tường thành Alhambra nhìn về phố cổ Albayzín bên dòng Darro dưới chân núi, lữ khách sẽ thực sự bất ngờ khi chiêm ngưỡng vẻ đẹp tổng thể kiến trúc phố cổ Albayzín – cũng là nơi cư ngụ thợ thủ công xưa tác tạo nên Alhambra kỳ vĩ.
Khu phố cổ Albayzín do người Ziris kiến thiết, xây dựng từ thế kỷ 11, tạo thành quần thể kiến trúc bao gồm tường thành được các sử gia ước tính hơn 8km, với 14 tháp canh bố cục đều trên chiều dài tường thành. Bức tường Ziri tạo nên khu định cư quần tụ khoảng 4.400 ngôi nhà mang kiến trúc đặc trưng, dễ nhận, đậm âm hưởng Hồi giáo. Mỗi ngôi nhà thường ngăn cách với bên ngoài bởi bức tường rào sơn trắng cao trung bình 2m, khép kín bí ẩn.
Công trình nhà ở được giới thiệu – cũng mang tên gọi Alhambra – là ví dụ cụ thể cho kiến trúc nhà truyền thống được người bản địa gọi là Carmen Granadino trong khu phố cổ Albayzín ở thành phố Granada mà nay vẫn được bảo tồn, gìn giữ như nguyên bản. Nếu nhìn từ không gian ngoại thất những căn nhà cổ Albayzín, sẽ thấy ở đó sự xa cách, bí hiểm, khó gần bởi chỉ là những vách tường cao, lạnh lùng trong nắng gió.
Nhưng khi đã bước qua cổng chính, cả một không gian khác lạ mở ra, trước tiên là khoảng sân vườn rợp bóng xanh hoa lá. Ngôi nhà mang tên trùng với lâu đài Alhambra còn có cả hồ bơi ngoài trời, với hướng nhìn không đâu khác hơn là lâu đài Alhamba uy nghi ở dốc núi đối diện.
Công trình được thiết kế gối tháp canh và tường thành cổ có từ thế kỷ 11
Một góc hiên giản dị với nền gạch nung xưa cũ đã qua trăm năm tồn tại
Điểm ấn tượng với nhiều người khi đến ngôi nhà cổ đặc biệt này, ngoài ngoại thất được chăm chút duyên dáng, đẹp hoàn hảo, nội thất lại là sự tận dụng, tái tạo chi tiết cổ xưa, ứng dụng vào thực tại phục vụ không gian sống. Phần nền công trình là tường thành Ziris tuy đã đổ sụp, chỉ còn lại phế tích, nhưng khi công trình được gối lên, nhiều chi tiết từ viên gạch, phiến đá… được bảo tồn cẩn trọng, lấy đó làm chi tiết điểm nhấn cho ngôi nhà Alhambra. Nhờ vậy, không gian cũ mà mới ấy mang một phong thái khác lạ, giản đơn trong kiến trúc, đẹp trong chi tiết bảo tồn, là ví dụ tiêu biểu trong số các kiến trúc Albayzín có liên quan đến chuyện tôn tạo giá trị xưa.
Trong nhà cổ Alhambra, ngoài mảng sân vườn và hồ bơi là các chi tiết kiến trúc được bảo tồn gần như theo nguyên bản, duy có kiến trúc mới chồng lên lớp tường cổ Ziris và tháp canh được biến tấu, làm mới lại cho phù hợp công năng sử dụng. Tháp canh có chiều cao nguyên thủy, vượt trội so với tường thành được tận dụng làm đài vọng cảnh ra vùng núi nơi lâu đài Alhambra tọa lạc, vật liệu chính xây dựng nên tháp canh trong nội thất là lớp gạch trần, mộc mạc, khi được tận dụng đã trở thành chi tiết đắt giá, vừa có tuổi, vừa mang phong cách rất khác lạ so với những ngôi nhà cổ khác trong phố Albayzín.
Ở tường thành Ziris, từng viên gạch, lớp đá lót nền đều được giữ nguyên trạng, được các công trình sư sử dụng như chi tiết trang trí, là phòng tiếp khách, phòng đọc, phòng thư giãn, với vẻ đẹp tổng thể đầy cổ kính, chân phương, cảm giác như đang lạc trong thế giới huyền hoặc của người Ziris cách đây hơn 10 thế kỷ.
Sống trong di sản, chồng lên di sản, công trình kiến trúc của ngôi nhà có tên Alhamra thực sự là ví dụ sống động cho chuyện bảo tồn, bảo tàng. Nhìn lại việc phát huy giá trị và vẻ đẹp vốn có từ những công trình cổ xưa, dẫu chỉ là phế tích như tường thành Albayzín, nhưng nếu biết sử dụng – tận dụng một cách hợp lý, sẽ vẫn bảo lưu một vẻ đẹp trường tồn, đáng để học hỏi, chiêm ngưỡng và khám phá.
Dấu vết thời gian trên tường thành Ziri được bảo tồn cẩn trọng, giữ lại vẻ đẹp nguyên bản của từng viên đá lát, từng viên gạch ốp. Công trình xây mới lấy nét cũ của tường thành làm chi tiết trang trí chủ đạo, định hình một không gian hài hòa, đậm phong cách
Hành lang nối kết các căn phòng được bố trí quanh giếng trời tạo nên sự liên thông hợp lý
Những dấu tích còn sót lại của tháp canh thuộc vương triều Ziri ở thế kỷ 11 được giữ nguyên trạng, trở thành một chi tiết đắt giá trong không gian nội thất của tòa nhà
Khu vườn ngập đầy hoa lá được chủ nhân ngôi nhà chăm chút cẩn thận qua thế hệ. Và mảng xanh nơi sân vườn là nét đẹp không thể thiếu trong các ngôi nhà cổ truyền thống (Carmen Granadino) ở vùng Andalusia
Thiên An
(Tạp chí Kiến trúc & Đời sống)
