Hà Lan có đến 18 triệu xe đạp trong khi dân số chỉ khoảng 16,8 triệu người, theo thống kê của hiệp hội xe đạp Hà Lan. Và, đi xe đạp như một nét văn hoá của người Hà Lan.
Châu Âu không thiếu những nước thân thiện với xe đạp như Đan Mạch, Thuỵ Điển, Phần Lan, Đức, Bỉ, Áo. Nhưng nếu phải so sánh, có lẽ người Hà Lan yêu thích những chiếc xe đạp nhất. Họ coi xe đạp là một phần không thể thiếu đối với cuộc sống. Tại những thành phố lớn như Amsterdam hay Den Haag, lưu thông bằng xe đạp luôn chiếm trên 70%.
Một gia đình người Hà Lan đi chơi cuối tuần bằng xe đạp.
Một phần của cuộc sống
Những đứa trẻ tại Hà Lan quen thuộc với xe đạp trước cả khi chúng biết đi. Từ lúc mới sinh cho đến vài tuổi, chúng được cha mẹ chở bằng xe đạp trên những chỗ ngồi đặc biệt, nhiều khi có cả mái che, được làm thêm dành riêng cho chúng. Lớn hơn, chúng sẽ có xe đạp riêng mình khi ra đường cùng người thân. Thường thì đó là những chiếc xe nhỏ xinh có bánh an toàn. Tuổi teen ở Hà Lan cũng thường chọn xe đạp là phương tiện tự do nhất để đi học, đi chơi. Và cũng chẳng có gì lạ khi trên đường phố, nhiều ông bà lão 80, 90 tuổi vẫn đạp xe đi chợ hay gặp gỡ bạn bè vào mỗi cuối tuần.
Đạp xe ra đường ngày nắng là điều tuyệt vời nhất với người Hà Lan. Nhưng ngày mưa hay ngày tuyết rơi cũng chẳng sao, miễn là con đường dành riêng cho xe đạp vẫn an toàn để lưu thông. Đi làm, đi chơi hay đi học, chiếc xe đạp cũng là phương tiện đầu tiên được họ nghĩ đến. “Xe đạp như người bạn đồng hành đáng tin cậy. Chúng tôi ít quan tâm đến việc dùng xe hiện đại hay thời trang, quan trọng là xe đạp tốt phù hợp để đi lại. Có những chiếc xe gắn bó với chúng tôi hàng chục năm, thậm chí dùng từ khi còn trẻ đến khi về già. Nếu nhìn thấy một người cao tuổi trên đường với một chiếc xe cũ kỹ, điều đó có nghĩa cả hai đã gắn bó với nhau cả thời gian dài”, ông Van de Henk, một giáo viên tâm sự.
Sống ở thành phố Utrecht, hàng ngày ông Henk đạp xe đến ga trung tâm, để xe đạp ở bãi đậu, lên tàu đến Hilversum, nơi ông giảng dạy, cách khoảng 30km. Tại ga Hilversum, ông dùng một chiếc xe đạp khác đến trường. Chiếc xe đạp này cũng là phương tiện để ông đi lại, gặp gỡ, đối tác hoặc ra ngoài làm việc mỗi khi cần tại Hilversum. Điều đó có thể giải thích tại sao số xe đạp nhiều hơn số người trong mỗi gia đình tại đất nước này.
Ngoài những lợi ích đi xe đạp mang lại như tốt cho sức khoẻ, thân thiện môi trường, lại tiết kiệm được một khoản tiền mua xăng dầu, nhiều người Hà Lan cho biết họ thích đi xe đạp vì phương tiện này có quyền lực nhất trên đường phố.
Một bãi đậu xe nổi dành riêng cho xe đạp gần ga trung tâm thành phố Amsterdam.
Bắt đầu từ giải pháp kẹt xe
Đầu thế kỷ 20, người Hà Lan đã ưa dùng xe đạp. Từ những năm 50 – 60, giống như nhiều nước châu Âu khác, sự phát triển kinh tế và công nghiệp tại Hà Lan khiến lượng xe hơi tăng vọt. Các con đường trở nên chật chội, người đi xe đạp thì bị ép sát vào lề đường. Nghiêm trọng hơn, số người tử vong vì tai nạn xe hơi tăng cao, trong đó rất nhiều nạn nhân là trẻ em.
Phong trào “Ngưng sát hại trẻ em” của một số nhà hoạt động đã yêu cầu chính phủ quan tâm hơn đến điều kiện an toàn của người đi xe đạp. Cùng thời điểm đó, cuộc khủng hoảng dầu mỏ tại Trung Đông năm 1973 xảy ra khiến lượng dầu xuất khẩu vào Mỹ và các nước Tây Âu giảm mạnh.
Hai áp lực trên khiến Chính phủ Hà Lan phải suy nghĩ lại. Hàng loạt dự án đầu tư và cải tiến hệ thống hạ tầng giao thông ưu tiên dành cho xe đạp được thực hiện, còn các dự án quy hoạch thân thiện với xe hơi bị giảm đáng kể.
Để người đi xe đạp an toàn và khuyến khích người đi xe đạp, Hà Lan cho xây dựng những làn màu đỏ dành cho xe đạp ở hai bên đường, đủ rộng để hai xe có thể vượt nhau. Phương tiện khác không được phép đi vào làn đường này. Luôn có biển chỉ đường, bảng chia cách và đèn dành cho người đi xe đạp rõ ràng, có thể là những bảng hiệu cắm trên cột hoặc được vẽ trực tiếp trên đường. Phía ngoài các toà nhà, cửa hàng, các điểm công cộng khi quy hoạch luôn có các bãi đậu xe đạp tiện lợi. Ở nhiều khu vực chật hẹp, thiếu bãi đỗ, những thành cầu hay công viên cũng được tận dụng làm nơi dựng xe đạp cho người dân.
Bài học về xe đạp và đi xe đạp được đưa vào trong trường học. Tất cả các trường học đều có bãi để xe đạp, và đi xe đạp thành thạo cũng là yêu cầu quan trọng đối với học sinh. Nhiều trường học, tới 90% học sinh đi xe đạp tới trường.
Tất nhiên, lý do thuyết phục người Hà Lan đi xe đạp tự nguyện, ngoài cơ sở hạ tầng cho xe đạp tốt phải kể đến những dịch vụ liên kết thuận tiện. Hệ thống tàu điện, xe điện, xe buýt kết nối các khu vực thường xuyên, nhanh chóng. Các con tàu luôn có toa dành cho hành khách mang xe đạp lên, và các nhà ga luôn có những bãi đậu xe đạp rộng rãi, có mái che. Người đi xe đạp được ưu tiên số một, hơn cả người đi bộ. Nhiều lúc, có những hàng dài xe hơi đứng chờ một cách kiên nhẫn tại một nút giao thông chỉ để nhường đường cho vài chiếc xe đạp nối đuôi nhau đủng đỉnh đi ngang.
Những chiếc xe đạp được khóa vào thành cầu tại Amsterdam – như một cách tận dụng mặt bằng đậu xe.
Mang xe đạp lên tàu để đến điểm dừng sẽ đạp tiếp đến công sở.
Khu vực dành riêng dậu xe đạp trên khoang tàu. Đúng xe đạp là “vua” trên đường phố.
Người Hà Lan thường không đội nón bảo hiểm khi đi xe đạp vì họ tin tưởng vào độ an toàn của hệ thống đường dành riêng cũng như những ưu tiên mà họ được hưởng. Trong trường hợp tai nạn xảy ra, phần lớn trong các trường hợp, trừ bồi thường từ bảo hiểm, người lái xe hơi sẽ phải chi trả ít nhất 50% cho những tổn hại cho người và xe đạp.
Nếu đi xe đạp vi phạm luật thì cũng sẽ bị phạt như đi xe nguy hiểm, dựng xe sai địa điểm, hoặc vượt đèn đỏ. Nếu để sai nơi quy định, xe đạp có thể bị tịch thu và phí để nhận lại xe vào khoảng 25 euro.
Chứng kiến văn hoá dùng xe đạp tại Hà Lan mới hiểu câu nói: “Người đi xe đạp ở Hà Lan là vua trên đường phố”.
Kim Dung (SGTT)
