Thang máy chính thức nằm trong danh mục hàng hóa trong nước sản xuất được từ tháng 11 năm 2014, đánh dấu mốc quan trọng về năng lực sản xuất của ngành công nghiệp thang máy. Tuy nhiên, cho tới thời điểm này, nhân lực ngành vẫn chưa được đào tạo chính quy, chưa có Bộ Tiêu chuẩn kỹ năng nghề Quốc gia, chất lượng lao động đang ở mức thấp,… Điều này tạo ra những rào cản lớn cho sự phát triển. Hội thảo “Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực thang máy Việt Nam” được tổ chức sáng 13/7/2022 tại Hà Nội, là sự kiện đầu tiên để đa bên thảo luận những vấn đề quan trọng, đề xuất tham mưu chính sách giải quyết “nút thắt” cho ngành thang máy Việt Nam.
Thứ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Lê Văn Thanh phát biểu khai mạc Hội thảo.
Đây là sự kiện đầu tiên của ngành thang máy do Hiệp hội Thang máy Việt Nam (VNEA) tổ chức có quy mô sâu rộng, hướng tới mục tiêu phát triển ngành bền vững, lâu dài. Gần 100 khách mời là đại diện lãnh đạo các bộ, ngành, cơ quan quản lý nhà nước; Các đơn vị đào tạo khối trường xây dựng, kỹ thuật, dạy nghề; Các tổ chức, đoàn thể và doanh nghiệp trong và ngoài nước; Các chuyên gia về đào tạo và phát triển nguồn nhân lực sẽ thảo luận, đóng góp ý kiến về vấn đề hết sức cấp thiết: Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ngành thang máy Việt Nam.
Tiến sĩ Nguyễn Chí Trường, Vụ trưởng Vụ Kỹ năng nghề, Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp – Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đã nêu thực trạng năng suất lao động (NSLĐ) của nước ta so với khối ASEAN (số liệu 2010): Bằng 1/30 lần NSLĐ của Singapore; 29% NSLĐ của Thái Lan; 13% của Malaysia… Những con số này sẽ là những sự cảnh báo để ngành thang máy Việt Nam thấy được cần phải làm gì để NSLĐ của nhân lực ngành này sẽ không rơi vào tình trạng nói trên.
TS Nguyễn Chí Trường, Vụ trưởng Vụ Kỹ năng nghề, Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp – Bộ LĐ,TB&XH
Muốn tăng NSLĐ cần tạo nên hệ sinh thái phát triển kỹ năng nghề, bao gồm 6 trụ cột: Khung trình độ kỹ năng nghề Quốc gia; Chuẩn hóa kỹ năng nghề Quốc gia; Học tập suốt đời; Hệ thống đánh giá, cấp Chứng chỉ kỹ năng nghề Quốc gia; Tuyển dụng và sử dụng dựa vào kỹ năng nghề; Nguồn tài chính. Trong đó, Chuẩn hóa kỹ năng nghề Quốc gia là việc cấp thiết đối với ngành thang máy. Tuy nhiên, trên thực tế thì vấn đề này đối với ngành thang máy hiện còn đang bị “bỏ ngỏ”. Rõ ràng chúng ta đang thiếu một chuẩn mực về trình độ kỹ năng và đạo đức đối với nhân lực ngành thang máy.
Bên cạnh đó, Luật Việc làm và Nghị định 31/2015/NĐ-CP có quy định rõ về những công việc có khả năng gây nguy hiểm cho người lao động hoặc cộng đồng, nặng nhọc, độc hại,… yêu cầu cần có Chứng chỉ kỹ năng nghề Quốc gia. Tại sao đặc thù của công việc ngành thang máy có những tính chất tương đồng nhưng lại chưa áp dụng?
Theo đại diện Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), chất lượng lao động của Việt Nam đã được cải thiện. Số lượng lao động chưa qua đào tạo hoặc đào tạo ngắn hạn đã giảm, số qua các trường trung cấp, cao đẳng , đại học đã tăng. Cụ thể, tăng 8% đối với cao đẳng và tăng 15% đối với đại học (Thống kê giai đoạn 2012 – 2017). Điều này thể hiện xu hướng giáo dục nghề nghiệp ở Việt Nam vẫn chú trọng đại học nhiều hơn và chúng ta cần có giải pháp thay đổi để tránh “thừa thầy, thiếu thợ”. Ngành thang máy cũng không phải là ngoại lệ.
Trong Báo cáo Chỉ số Năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) năm 2019 có nêu, chỉ có 29% doanh nghiệp FDI và 27% doanh nghiệp Việt Nam đánh giá người lao động đáp ứng được nhu cầu doanh nghiệp. Và điều đó cho thấy những thách thức không nhỏ với nhân lực ngành thang máy. Đại diện VCCI cho rằng, ngành thang máy cần đánh giá đúng nhu cầu nhân lực, từ đó gắn kết đào tạo với thực tiễn để đạt hiệu quả. Khung chương trình đào tạo cần phải được chuẩn hóa, tiệm cận với các chương trình đào tạo quốc tế. Xây dựng hệ thống giáo dục 4.0, đào tạo đi tắt đón đầu để nắm bắt các cơ hội tạo ra nhân lực chất lượng, phục vụ không chỉ thị trường trong nước mà còn xuất khẩu chuyên gia, kỹ thuật viên cao cấp cho thị trường lao động quốc tế.
Thời gian qua, không ít vụ việc tai nạn thang máy đặc biệt nghiêm trọng, gây thương vong mà nạn nhân không ai khác chính là các kỹ thuật viên đang làm việc trực tiếp. Điều này xuất phát từ việc thực hiện các yêu cầu kỹ thuật không đúng quy trình, quy định. Trên thực tế, hiện chúng ta chưa có đào tạo chính quy về kỹ thuật thang máy mà chuyển đổi từ các lĩnh vực gần như điện, cơ điện tử, cơ khí, máy xây dựng…Quá trình làm việc tại doanh nghiệp chỉ được đào tạo theo cách mà doanh nghiệp cần chứ chưa được đào tạo theo một chuẩn chương trình. Chưa có hệ thống đánh giá tay nghề, trình độ, cấp chứng chỉ kỹ năng nghề,… Những điều này buộc ngành thang máy phải sớm xây dựng Bộ Tiêu chuẩn kỹ năng nghề Quốc gia đối với ngành thang máy.
Chia sẻ về vấn đề này, TS. Nguyễn Đức Hạnh, Viện trưởng Viện kỹ thuật ứng dụng Thang máy (VILEA) cho biết VILEA sẵn sàng tiên phong phối hợp cùng các cơ quan quản lý nhà nước, hệ thống giáo dục nghề nghiệp, cộng đồng doanh nghiệp chuẩn hóa chương trình và tham gia công tác đào tạo về kỹ thuật thang máy. Đây là tiền đề quan trọng để giải quyết “cơn khát” nhân lực có trình độ trong việc lắp đặt, bảo trì, sửa chữa thang máy. Công tác đào tạo quản trị nhân lực cũng sẽ được VILEA chuyển giao theo nhu cầu của các doanh nghiệp. Với số lượng thang máy được lắp đặt mới khoảng 10.000 thang/năm nên thị trường lao động cần khoảng 1.500 kỹ thuật viên lắp đặt và 12.000 kỹ thuật viên bảo trì thang máy. TS. Nguyễn Đức Hạnh cho rằng, chiến lược đào tạo này không chỉ đáp ứng nhu cầu cung ứng nhân lực có tay nghề cho thị trường lao động trong nước mà còn hướng tới mục tiêu xuất khẩu chuyên gia, kỹ thuật viên cao cấp cho thị trường lao động quốc tế.
Với vai trò của mình, Hiệp hội Thang máy Việt Nam sẽ tiếp thu, tổng hợp tất cả các ý kiến đóng góp quý giá tại hội thảo, tham mưu đề xuất với các cơ quan quản lý nhà nước xây dựng các chính sách phù hợp, giải quyết “nút thắt” chất lượng nguồn nhân lực để ngành công nghiệp thang máy Việt Nam phát triển bền vững.
VNEA
