Hà Nội vốn được coi là nơi có nhiều tiềm năng du lịch làng nghề với 1.350 làng nghề, trong đó 207 làng nghề truyền thống đã được công nhận.
Tuy nhiên, việc khai thác lợi thế từ làng nghề để phục vụ phát triển du lịch chưa tương xứng, tỷ lệ khách đến làng nghề so với khách du lịch của thành phố còn thấp, chi tiêu của khách tại các làng nghề chưa cao.
Trong khi Hà Nội đang nỗ lực phát triển mạnh loại hình du lịch này, các doanh nghiệp lữ hành muốn có thêm sản phẩm du lịch làng nghề phục vụ khách, địa phương lại càng mong tiêu thụ hàng hóa và tổ chức các dịch vụ thông qua kênh du lịch.
Tiếng nói chung đã có sự thống nhất, nhưng sự phối hợp giữa những đơn vị liên quan trong đầu tư phát triển du lịch làng nghề chưa cao khiến du lịch làng nghề chưa phát triển mạnh.
Sản xuất vải lụa ở làng nghề Vạn Phúc. (Ảnh: Bùi Tường/TTXVN)
Loay hoay phát triển
Trong số các làng nghề của Hà Nội, chỉ có làng nghề Bát Tràng và lụa Vạn Phúc có khả năng thu hút khách du lịch, một vài làng nghề khác, mặc dù cũng là điểm nhắm tới của ngành du lịch nhưng khó trở thành điểm đến tham quan, trải nghiệm hấp dẫn du khách.
Ngay cả Bát Tràng và Vạn Phúc được đánh giá thu hút một lượng khách không nhỏ nhưng cũng chưa để lại nhiều ấn tượng cho du khách và đang có nguy cơ giảm lượng khách bởi nhiều yếu tố nội tại tác động ngược trở lại.
Riêng với làng lụa Vạn Phúc, tuy có nhiều lợi thế thu hút khách nhưng do ảnh hưởng của tốc độ đô thị hóa, nhiều gia đình ít quan tâm đến nghề truyền thống mà chuyển sang kinh doanh ngành nghề khác.
Vào thời điểm du lịch làng nghề phát triển, làng Vạn Phúc có hơn 1.000 máy dệt nhưng đến nay chỉ còn 250 máy hoạt động với gần 400 hộ tham gia dệt lụa.
Ông Nguyễn Văn Thủy, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân phường Vạn Phúc (quận Hà Đông) lo ngại nếu không ngăn chặn tác động của đô thị hóa, có thể sẽ không còn làng lụa Vạn Phúc.
Theo thống kê của Ủy ban Nhân dân xã Bát Tràng (huyện Gia Lâm), hàng năm có trên 60.000 lượt khách du lịch trong và ngoài nước đến tham quan Bát Tràng với mức chi tiêu mua sắm sản phẩm gốm đạt trên 200 tỷ đồng.
Tuy vậy, khách đến Bát Tràng chủ yếu chỉ tham quan, mua hàng tại chợ gốm mà hầu như không được trải nghiệm các giá trị văn hóa, lịch sử, tham gia làm nghề do dịch vụ tại đây thiếu chuyên nghiệp, chưa hình thành được tour, tuyến chuẩn. Bên cạnh đó, hệ thống hạ tầng kỹ thuật tại làng gốm Bát Tràng không đồng bộ, việc kết nối với các doanh nghiệp du lịch chưa tốt.
Đó cũng là thực trạng chung ở các làng nghề Hà Nội khi sự kết nối giữa cơ quan quản lý du lịch, các doanh nghiệp lữ hành và chính quyền địa phương chưa đồng bộ.
Ngoài hạn chế về hạ tầng, tổ chức dịch vụ du lịch, vấn đề ô nhiễm môi trường, người dân tại các làng nghề cũng chưa có tác phong làm du lịch, ít nhiều ảnh hưởng đến khả năng ứng xử với khách.
Bà Đào Thu Vịnh, Phó Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội còn cho biết công tác quảng bá du lịch làng nghề còn thiếu chuyên nghiệp, hình thức nội dung còn đơn điệu, chưa hấp dẫn du khách. Kinh phí tổ chức các sự kiện quảng bá du lịch, công tác vận động người dân xây dựng môi trường du lịch chưa tốt.
Chính vì những lý do đó nên tiềm năng du lịch làng nghề, dù đã được nhìn thấy, chỉ ra nhưng các làng nghề vẫn trong trong tình trạng loay hoay để kéo khách đến với mình.
Cần sự tham gia sâu của chính quyền địa phương
Trong bối cảnh phát triển du lịch văn hóa được coi như một loại hình trọng tâm, trọng điểm của du lịch quốc gia và du lịch làng nghề cũng giao thoa với du lịch văn hóa thì việc khai thác các tiềm năng loại hình này là cần thiết.
Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch Hà Nội đang triển khai xây dựng các chương trình du lịch làng nghề với các điểm đến gồm làng lụa Vạn Phúc, gốm sứ Bát Tràng, mây tre đan Phú Vinh (huyện Chương Mỹ), thêu ren Quất Động (huyện Thường Tín), khảm trai Chuông Ngọ (huyện Phú Xuyên) nhằm hỗ trợ địa phương xây dựng sản phẩm du lịch, tổ chức không gian làng nghề truyền thống, hỗ trợ quảng bá điểm đến, xây dựng điểm mua sắm đạt chuẩn, hỗ trợ đào tạo kỹ năng làm du lịch cho cộng đồng…
Sở cũng thực hiện kết nối các doanh nghiệp lữ hành với làng nghề để hai bên cùng tìm hiểu, hợp tác, bán sản phẩm du lịch.
Giai đoạn từ nay đến năm 2015, Sở Công Thương Hà Nội tập trung phát triển sáu làng nghề truyền thống kết hợp du lịch gồm mây tre đan Phú Vinh (huyện Chương Mỹ), điêu khắc mỹ nghệ Sơn Đồng (huyện Hoài Đức), gốm sứ Bát Tràng-Kim Lan (huyện Gia Lâm), dệt lụa Vạn Phúc (quận Hà Đông), sơn khảm Ngọ Hạ (huyện Phú Xuyên), điêu khắc Dư Dự (huyện Thanh Oai).
Cùng với đó, thành phố Hà Nội triển khai xây dựng đề án quy hoạch phát triển làng nghề kết hợp du lịch cho 14 làng nghề truyền thống khác.
Tuy nhiên, điều quan trọng nhất, theo ông Nguyễn Mạnh Cường, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Du lịch, chính quyền địa phương nơi có làng nghề cần tham gia sâu hơn vào công tác phát triển du lịch, đưa ra những cơ chế, chính sách thuận lợi nhằm khuyến khích các hộ dân tham gia làm du lịch, khuyến khích các doanh nghiệp tham gia tìm kiếm đầu ra cho sản phẩm, loại bỏ các tệ nạn trong khu vực làng nghề, khuyến khích người dân giữ gìn cảnh quan môi trường.
Nhiều người cho rằng, hiệu quả loại hình du lịch làng nghề chưa cao, trước hết do hạ tầng cơ sở tại các làng nghề còn yếu kém, cảnh quan môi trường nhiều nơi bị ô nhiễm, các điểm tham quan còn sơ sài chưa được đầu tư đúng mức, dịch vụ còn nghèo nàn… mà cơ quan có vai trò quan trọng, quyết định về vấn đề này chính là địa phương sở tại. Vì vậy, chính quyền địa phương, người dân cần có những đổi mới trong tư duy làm du lịch, tích cực đầu tư cho công tác phát triển du lịch làng nghề, qua đó thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội địa phương một cách hiệu quả./.
Đinh Thị Thuận
