Văn phòng Chính phủ vào hôm 27/6 vừa qua đã có văn bản gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, Bộ Xâu dựng, Bộ Giao thông Vận tải, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Ngân hàng Nhà nước để lấy ý kiến về việc đầu tư dự án đường sắt đô thị Hà Nội.
Trước đó, UBND thành phố Hà Nội đã có tờ trình Thủ tướng về phương án đầu tư, giải pháp và cơ chế thực hiện các dự án đường sắt đô thị Hà Nội. Để có cơ sở trình Thủ tướng xem xét về các đề xuất của UBND thành phố Hà Nội, Văn phòng Chính phủ yêu cầu các bộ ngành cho ý kiến về các vấn đề thuộc lĩnh vực quản lý của mình.
Tuyến đường sắt đô thị Cát Linh – Hà Đông dự kiến đưa vào vận hành thử cuối năm 2017, khai thác vào cuối quý 2/2018.
40 tỷ USD xây dựng 10 tuyến đường sắt đô thị
Theo quy hoạch giao thông vận tải Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng phê duyệt, thành phố sẽ xây dựng 10 tuyến đường sắt đô thị với tổng chiều dài là 417,8 km, trong đó 342,2 km sử dụng cầu cạn và cầu cạn kết hợp đi bằng, 75,5 km đi ngầm.
Tổng mức đầu tư dự kiến khoảng 40,056 tỷ USD, trong đó nhu cầu vốn đầu tư từ 2017 – 2020 là 7,55 tỷ USD; từ 2021 – 2025 là 7,6 tỷ USD; từ 2026 – 2030 là 3,56 tỷ USD; sau năm 2031 là 21,3 tỷ USD.
10 tuyến đường sắt đô thị được Hà Nội quy hoạch gồm: tuyến số 1 (Ngọc Hồi – Yên Viên – Như Quỳnh), tuyến số 2 (Nội Bài – Thượng Đình – Bưởi), tuyến số 2A (Cát Linh – Hà Đông – kéo dài đến Xuân Mai), tuyến số 3 (Trôi – Nhổn – Yên Sở), tuyến số 4 (Mê Linh – Sài Đồng – Liên Hà), tuyến số 5 (Văn Cao – Hoà Lạc), tuyến số 6 (Nội Bài – Ngọc Hồi), tuyến số 7 (Mê Linh – Hà Đông), tuyến số 8 (Sơn Đồng – Mai Dịch – Dương Xá), tuyến Sơn Tây – Hoà Lạc – Xuân Mai.
Trong đó, tuyến có chiều dài nhất là tuyến số 4 với chiều dài 54 km.
Bộ Giao thông Vận tải làm chủ đầu tư tuyến số 1, nhánh số 2 đoạn từ Ngọc Hồi – ga trung tâm Hà Nội – Gia Lâm – Yên Viên, có chiều dài 26 km, sử dụng vốn vay ODA của Nhật Bản.
Với tuyến số 2 (Cát Linh – Ngã tư sở – Hà Đông) có chiều dài 14 km, sử dụng ODA Trung Quốc, hiện vẫn đang thi công, đã hoàn thành 90% khối lượng xây lắp. Dự án dự kiến đưa vào vận hành thử cuối năm 2017, khai thác vào cuối quý 2/2018.
UBND thành phố Hà Nội làm chủ đầu tư tuyến số 2 đoạn Nam Thăng Long – Trần Hưng Đạo, chiều dài là 11,5 km, sử dụng ODA của Nhật Bản. Dự án đã hoàn thành thiết kế kỹ thuật, đang hoàn thiện thủ tục điều chỉnh tổng mức đầu tư lên 35.587 tỷ đồng. Dự án đã sơ tuyển 5 gói thầu xây lắp, hoàn thành quy hoạch nhiều hạng mục. Giải phóng mặt bằng được khoảng 75%. Dự án dự kiến xây lắp năm 2018, đưa vào hoạt động năm 2024, chậm tiến độ 4 năm so với kế hoạch.
Tuyến số 3 đoạn Nhổn – ga Hà Nội, có chiều dài 12,5 km đi trên cao, sử dụng vốn vay ODA Pháp. Tổng mức đầu tư là 32.910 tỷ đồng. Dự án hiện đã thi công, hoàn thành 30% khối lượng xây lắp. Dự kiến hoàn thành tuyến đường năm 2021, chậm tiến độ so với kế hoạch ban đầu là 3 năm.
Các tuyến đường đang làm thủ tục báo cáo nghiên cứ tiền khả thi gồm có tuyến số 2 giai đoạn 2 đoạn từ Trần Hưng Đạo đến Thượng Đình có tổng vốn đầu tư 23.023 tỷ đồng, dài 5,9 km. Dự án đang lập báo cáo tiền khả thi trình Chính phủ. Nguồn vốn được xác định là ODA Nhật Bản.
Tuyến số 3 giai đoạn 2 đoạn từ Hà Nội đến Yên Sở có chiều dài 7,3 km có tổng mức đầu tư là 25.800 tỷ đồng. Hiện Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) đang tài trợ để lập báo cáo tiền khả thi trình Chính phủ, Quốc hội phê duyệt. Hà Nội đã có văn bản gửi Chính phủ đề xuất sử dụng ODA của ADB và kêu gọi một số nhà tài trợ khác thực hiện.
Tuyến số 8 đoạn Sài Đồng – Hoài Đức – Mai Dịch, dài 12 km, tổng mức đầu tư 21.120 tỷ đồng. Giai đoạn 2 của dự án xây dựng từ Mai Dịch – vành đai 3 – Dương Xá có chiều dài 27,1 km với tổng vốn đầu tư lên tới 87.890 tỷ đồng. Dự án do Koika Hàn Quốc đăng ký cung cấp hỗ trợ kỹ thuật lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi và báo cáo nghiên cứu khả thi, nhưng Koika vẫn chưa được phê duyệt.
Các tuyến còn lại, UBND thành phố Hà Nội cho biết vẫn chưa thực hiện.
7 doanh nghiệp muốn làm đường sắt đô thị
Trong bối cảnh đó, UBND thành phố Hà Nội đã kiến nghị Thủ tướng ưu tiên bố trí nguồn vốn ODA thực hiện các dự án có kế hoạch đầu tư trong giai đoạn 2017 – 2020, giai đoạn 2020 – 2025 và các năm tiếp theo.
Phương án hai được Hà Nội đề xuất là ưu tiên vốn cho tuyến số 2 và tuyến số 3 với tổng đầu tư khoảng 2,344 tỷ USD. Hiện Chính phủ Nhật Bản và ADB và một số nhà tài trợ khác đang quan tâm đến việc tài trợ cho hai dự án này.
“Trường hợp được Chính phủ bố trí nguồn vốn ODA, Hà Nội cam kết bố trí vốn đối ứng để thực hiện dự án”, báo cáo của Hà Nội nêu và nhấn mạnh việc đầu tư theo đối tác công tư (PPP) đối với các dự án giai đoạn 2017 – 2030 và sau năm 2030.
Nếu đầu tư theo hình thức PPP, các doanh nghiệp được chọn làm nhà đầu tư sẽ bỏ vốn cho việc lập hồ sơ nghiên cứu tiền khả thi, khả thi, thuê tư vấn lập hồ sơ dự án, thực hiện giải phóng mặt bằng, đào và xây dựng đường hầm, nhà ga, xây dựng các tuyến đường trên cao, đề pô và đường ray. UBND thành phố Hà Nội sẽ đầu tư các hạng mục còn lại như đầu máy, toa xe, thiết bị vận hành, an toàn, hệ thống điều khiển, quản lý vận hành, khai thác thống nhất trên toàn hệ thống.
Hà Nội cho biết, có 5 nhà đầu tư trong nước và 2 nhà đầu tư nước ngoài đã đăng ký đầu tư các dự án đường sắt đô thị, gồm Vingroup, Xuân Thành, Lũng Lô 5, Mosmetrotroy (Nga), Tân Hoàng Minh, liên danh Licogi – MIK, Lotte (Hàn Quốc).
Để thực hiện phương án này, Hà Nội đề nghị Chính phủ báo cáo Quốc hội uỷ quyền cho Chính phủ và Thủ tướng quyết định chủ trương đầu tư các dự án đường sắt đô thị Hà Nội. Đối với hai tuyến được đề xuất xây dựng bằng vốn ODA, đề nghị Chính phủ chỉ đạo các bộ ngành cùng lên tiếng kêu gọi ODA từ các nhà tài trợ.
Đổi 6.000 ha đất lấy đường sắt đô thị, hạ tầng giao thông
Đối với các tuyến đường sắt đô thị còn lại, UBND thành phố Hà Nội đề xuất chủ trì, phối hợp với các bộ Giao thông Vận tải, Tài chính, Xây dựng lựa chọn, báo cáo Thủ tướng quyết định chỉ định nhà đầu tư thực hiện dự án theo hình thức PPP, cho đổi đất lấy hạ tầng, thực hiện ngay từ khâu lập hồ sơ nghiên cứu tiền khả thi, khả thi, thuê tư vấn lập hồ sơ dự án, ứng tiền giải phóng mặt bằng…
Các nhà đầu tư tham gia phải đảm bảo về năng lực tài chính, quản trị dự án, có kinh nghiệm trong việc xây dựng công trình ngầm hoặc đã thực hiện các dự án đầu tư nhóm A hiệu quả.
Hà Nội cũng kiến nghị ưu tiên các doanh nghiệp trong nước tham gia các dự án đường sắt đô thị, trong đó có việc ứng trước vốn để thực hiện giải phóng mặt bằng dự án, không tính lãi suất hoặc tính lãi suất thấp…
Trên cơ sở chỉ đạo của Thủ tướng, UBND Hà Nội sẽ tập trung chỉ đạo các nhà đầu tư được lựa chọn hoàn thiện báo cáo tiền khả thi trình Chính phủ trước ngày 30//8/2017, dự kiến trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp cuối năm 2017.
Đặc biệt, Hà Nội kiến nghị bổ sung vào quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2011 – 2020 khoảng 6.000 ha đất, với tổng giá trị sử dụng đất khoảng 300.000 tỷ đồng, để làm quỹ đất đối ứng cho các nhà đầu tư và đấu giá quyền sử dụng đất tại vốn thực hiện các dự án xây dựng công trình giao thông theo hình thức PPP, trong đó có các dự án đường sắt đô thị.
Tiếp tục rà soát, thống kê quỹ nhà đất chuyên dùng, nhà biệt thự thuộc sở hữu nhà nước, trụ sở cơ quan, đơn vị dôi dư cho đấu giá bán, cho thuê, dự kiến thu về 15.000 tỷ đồng.
Ngoài ra, Hà Nội còn kiến nghị Chính phủ cho thành phố được hưởng cơ chế tài chính là thưởng vượt thu và đầu tư trở lại cho thành phố tương ứng toàn bộ số tăng thu ngân sách Trung ương trên địa bàn thành phố, đồng thời được phép sử dụng toàn bộ vốn cổ phần hoá giai đoạn 2016 – 2020 (khoảng 22.500 tỷ đồng) cho các dự án đường sắt đô thị và giao thông.
“Việc thực hiện xây dựng tuyến đường sắt đô thị theo hình thức PPP là mô hình mới, cần phải lập ban chỉ đạo quốc gia về đầu tư xây dựng đường sắt đô thị Hà Nội, trưởng ban là Thủ tướng, thành viên là các lãnh đạo Bộ Xây dựng, Bộ Giao thông Vận tải, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, UBND thành phố Hà Nội”, Hà Nội kiến nghị lên Thủ tướng.
Bạch Dương
(VnEconomy)
