Theo báo cáo của các địa phương, từ nay đến năm 2015, cả nước cần khoảng 17,9 triệu m2 nhà ở để bố trí tái định cư cho các hộ gia đình, cá nhân phục vụ công tác giải phóng mặt bằng, thu hồi đất xây dựng công trình.
Để người dân yên tâm hợp tác trong các dự án giải phóng mặt bằng, Bộ Xây dựng vừa trình Chính phủ đề nghị ban hành Nghị định về phát triển và quản lý nhà ở tái định cư.
Những quy định cụ thể từ khâu lập quy hoạch, bố trí đất, giám sát chất lượng, quản lý vận hành… được kỳ vọng sẽ xóa đi “tiếng xấu đồn xa,” lấy lại lòng tin về nhà tái định cư.
Tiếng xấu đồn xa
Trên thực tế, các dự án nhà ở tái định cư, đặc biệt là chung cư tái định cư luôn là hình ảnh xấu, gây mất lòng tin đối với người dân. Chất lượng các chung cư tái định cư không chỉ xuống cấp nhanh mà còn chưa được quản lý, bảo trì bảo dưỡng một cách bài bản.
Hiện nay, tại Hà Nội, khi các dự án giải phóng mặt bằng lấy đất xây dựng các công trình hạ tầng, xã hội thì những hộ dân di dời sẽ được đền bù theo quy định của Nhà nước.
Tùy theo tiêu chuẩn, các gia đình có thể được mua một căn hộ tái định cư với mức giá rẻ hơn so với mặt bằng chung của thị trường.
Tuy nhiên, khi chuyển về nơi ở mới, hầu hết các hộ dân đều bức xúc bởi chất lượng xây dựng kém, nhà xuống cấp nhanh và không được sửa chữa kịp thời. Đây cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến khó khăn khi giải phóng mặt bằng bởi sự bất hợp tác của người dân.
Trong khi đó, trách nhiệm về chất lượng cũng như sự xuống cấp của các chung cư tái định cư sau khi bàn giao cho người dân vào ở lại luôn được “đá” từ đơn vị này sang đơn vị khác.
Từ câu chuyện nhà tái định cư tại các thành phố lớn, tiếng xấu của loại hình nhà tái định cư nói chung vẫn ám ảnh dư luận xã hội.
Thực tế có nhiều dự án nhà tái định cư ở các địa phương, khi đưa người dân vào ở còn chưa bảo đảm yêu cầu tiêu chuẩn kỹ thuật về phòng cháy chữa cháy, hệ thống điện, nước… gây bức xúc trong dân.
Bởi vậy, việc xây dựng Nghị định quy định về phát triển và quản lý nhà ở tái định cư rất cần thiết để thay đổi quan niệm của các chủ đầu tư khi tham gia xây dựng loại hình nhà ở này và xóa dần cách nhìn thiếu thiện cảm của xã hội về nhà tái định cư.
Gỡ nút thắt
Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trịnh Đình Dũng cho biết đây là lần đầu tiên Nghị định quy định về phát triển và quản lý nhà ở tái định cư được xây dựng.
Tại Chiến lược phát triển nhà ở quốc gia đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030 đã được Chính phủ phê duyệt cũng đặt ra nhiệm vụ xây dựng đề án nhà ở tái định cư. Đề án này được xác định là một trọng tâm rất quan trọng trong chương trình phát triển nhà ở nói chung.
Trước đây, do chưa có quy định thống nhất về phát triển và quản lý nhà ở tái định cư nên các địa phương còn nhiều lúng túng trong thực hiện.
Khi lập quy hoạch xây dựng, phần lớn các địa phương chưa bố trí đủ quỹ đất cho nhà ở tái định cư hoặc có bố trí nhưng không đáp ứng được yêu cầu về tái định cư, nhất là đối với các hộ gia đình, cá nhân ở khu vực nông thôn có nhu cầu về đất sản xuất gắn với nhà ở tái định cư.
Việc lập kế hoạch đầu tư xây dựng nhà ở tái định cư trong từng giai đoạn phát triển kinh tế-xã hội chưa được các địa phương quan tâm nên nhiều dự án nhà ở tái định cư đã triển khai chưa đáp ứng đủ nhu cầu trên địa bàn dẫn đến tình trạng nơi thừa, nơi thiếu.
Chất lượng công trình nhà tái định cư cũng chịu ảnh hưởng nhiều bởi công tác quản lý, vận hành sau khi người dân đến ở, đặc biệt đối với nhà chung cư.
Trước đây, do tổ chức quản lý nhà ở tái định cư sau đầu tư chưa hiệu quả, trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân liên quan trong quá trình quản lý sử dụng nhà ở chưa rõ ràng nên khi xảy ra những tranh chấp và vi phạm, nhất là về sử dụng phần diện tích chung, về phí dịch vụ giữa các cư dân với chủ đầu tư chưa được địa phương quan tâm giải quyết, xử lý dứt điểm…
Do đó, việc quản lý vận hành, khai thác nhà ở tái định cư cần phải đảm bảo các nội dung theo quy định của pháp luật về quản lý sử dụng nhà chung cư thương mại, pháp luật về nhà ở; chủ đầu tư xây dựng nhà chung cư thì phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về việc quản lý vận hành nhà chung cư đó.
Nhà tái định cư khu vực nông thôn cũng được thực hiện theo nguyên tắc đảm bảo vệ sinh môi trường, phòng cháy, chữa cháy; thực hiện các quy định về nếp sống văn hóa, văn minh của cộng đồng dân cư…
Nghị định này được ban hành nhằm thống nhất quản lý nhà ở tái định cư, khắc phục những bất cập tồn tại trong đầu tư xây dựng và quản lý sử dụng nhà tái định cư từ trước tới nay. Trong đó, người dân đặc biệt quan tâm đến khâu chất lượng loại hình nhà ở tái định cư, phải gỡ hết các “nút thắt” này mới mong lấy lại lòng tin của người dân tại khu vực có dự án giải phóng mặt bằng.
Mua nhà thương mại để tái định cư
Đây là một đề xuất khá mới mẻ được đề cập đến tại dự thảo trình Chính phủ. Theo đó, chủ đầu tư dự án tái định cư có thể lập phương án mua nhà ở thương mại làm nhà tái định cư, trong đó nêu rõ địa điểm mua, số lượng, dự kiến giá mua, tiến độ bàn giao, trình Ủy ban nhân dân cấp tỉnh phê duyệt…
Bộ Xây dựng khẳng định phát triển nhà tái định cư phải bảo đảm đồng bộ công trình nhà ở, hạ tầng kỹ thuật-xã hội thiết yếu trong khu vực (trường học, bệnh viện, chợ…) để người dân có điều kiện ở, sinh hoạt, sản xuất tốt hơn hoặc tương đương nơi ở cũ.
Tại khu vực đô thị cần hạn chế đầu tư xây dựng các dự án tái định cư riêng lẻ mà giải quyết theo hướng tập trung đẩy mạnh phát triển các dự án nhà ở xã hội, mua các căn hộ trong các dự án phát triển nhà ở thương mại và khu đô thị mới để bố trí tái định cư.
Nhà tái định cư phải bảo đảm quy chuẩn, tiêu chuẩn xây dựng, bảo đảm chất lượng và an toàn trong sử dụng, phù hợp với văn hóa, phong tục, tập quán của địa phương…
Theo đề xuất của Bộ Xây dựng, nhà ở tái định cư là căn hộ nhà chung cư phải đảm bảo tiêu chuẩn diện tích tối thiểu mỗi 30m2/căn với cấu trúc khép kín.
Khi thiết kế nhà ở tái định cư là nhà chung cư, có thể bố trí một phần diện tích để tổ chức kinh doanh, dịch vụ phù hợp với điều kiện thực tế của từng dự án. Trong đó, phải ưu tiên các hộ gia đình, cá nhân tái định cư được thuê một phần diện tích kinh doanh, dịch vụ trong nhà chung cư thông qua đấu giá theo nguyên tắc công khai, minh bạch nhằm tạo việc làm cho người dân tái định cư./.
Thu Hằng
